domingo, 15 de diciembre de 2019

EL CLAMOR POR TIERRA SANTA Y LAS PRECES DE LEÓN XIII, O LA ORACIÓN POR LAS INTENCIONES DE LA IGLESIA EN TIEMPOS DE DIFICULTAD

Antes del Concilio de Trento, se usaba insertar algunas oraciones entre el Pater noster y el Agnus Dei en una práctica piadosa llamada Clamor por la recuperación de Tierra Santa (pro recuperatióne Terræ Sanctæ). Esta práctica surgió en 1187, tras la derrota cruzada en la batalla de Hattin el 4 de Julio, a manos de Saladino.
   
Esta práctica variaba en las distintas diócesis y monasterios, como quiera que en un comienzo era una devoción privada que después pasó a la liturgia. Por ejemplo, en el Uso de Sarum, esta práctica era conocida como Preces in Postratióne, y se hacía de esta forma:
Et sciendum est, quod in omni missa, quando de feria dicitur, fiat prostratio a toto choro statim post Sanctus usque Pax Dómini, per totum annum, nisi a Pascha usque Deus ómnium. 
  
Notandum est quod a Dómine, ne in ira usque ad Cœnam Domini, et a Deus ómnium usque ad vigiliam Nativitatis Domini, dicuntur istæ preces sequentes ad missam tantum in feriis et festis trium lectionum sine regimine chori, et in octavis et infra quando chorus non regitur. Et dicuntur post Per ómnia sǽcula sæculórum et Pater noster, inter Per ómnia sǽcula sæculórum et Pax Dómini; sacerdote sic dicente, Per ómnia sǽcula sæculórum. Et choro respondente, Amen. Statim incipiat chorus Preces in prostratione, hoc modo.
 
Psalmus 78 
Deus, vénerunt gentes in hæreditátem tuam: polluérunt templum sanctum tuum, posuérunt Hierúsalem in pomórum custódiam.
Posuérunt morticína servórum tuórum escas volatílibus cœli: carnes sanctórum tuórum béstiis terræ.
Effudérunt sánguinem eórum tanquam aquam in circúitu Hierúsalem: et non erat qui sepelíret.
Facti sumus oppróbrium vicínis nostris: subsannátio et illúsio his qui in circúitu nostro sunt.
Usque quo, Dómine, irascéris in finem: accendétur velut ignis zelus tuus?
Effúnde iram tuam in gentes quæ te non novérunt: et in regna quæ nomen tuum non invocavérunt.
Quia comedérunt Jacob: et locum ejus desolavérunt.
Ne memíneris iniquitátum nostrárum antiquárum: cito antícipent nos misericórdiæ tuæ, quia páuperes facti sumus nimis.
Adjuva nos, Deus, salutáris noster, et propter glóriam nóminis tui, Dómine, líbera nos: et propítius esto peccátis nostris, propter nomen tuum.
Ne forte dicant in géntibus, Ubi est Deus eórum? et innotéscat in natiónibus coram óculis nostris.
Ultio sánguinis servórum tuórum, qui effúsus est: intróeat in conspéctu tuo gémitus compeditórum.
Secúndum magnitúdinem bráchii tui: pósside fílios mortificatórum.
Et redde vicínis nostris séptuplum in sinu eórum: impropérium ipsórum quod exprobravérunt tibi, Dómine.
Nos autem pópulus tuus et oves páscuæ tuæ: confitébimur tibi in sǽculum.
In generatióne et generatiónem annunciábimus laudem tuam.
Glória Patri.
  
Psalmus 66 
Deus misereátur nostri, et benedícat nobis: illúminet vultum suum super nos, et misereátur nostri.
Ut cognoscámus in terra viam tuam: in ómnibus géntibus salutáre tuum.
Confiteántur tibi pópuli, Deus: confiteántur tibi populi omnes.
Læténtur et exsúltent gentes, quóniam júdicas pópulos in æquitáte: et gentes in terra dírigis.
Confiteántur tibi pópuli, Deus: confiteántur tibi pópuli omnes, terra dedit fructum tuum.
Benedícat nos Deus, Deus noster, benedícat nos Deus: et métuant eum omnes fines terræ.
Glória Patri et Fílio. 
  
Psalmus 20 
Dómine, in virtúte tua lætábitur rex: et super salutáre tuum exsultábit veheménter.
Desidérium cordis ejus tribuísti ei: et voluntáte labiórum ejus non fraudásti eum.
Quóniam prævenísti eum in benedictiónibus dulcédinis: posuísti in cápite ejus corónam de lápide pretióso.
Vitam pétiit a te: et tribuísti ei longitúdinem diérum in sǽculum, et in sǽculum sǽculi.
Magna est glória ejus in salutári tuo: glória et magnum decórem impónes super eum.
Quóniam dabis eum in benedictiónem in sǽculum sǽculi: lætificábis eum in gáudio cum vultu tuo.
Quóniam rex sperat in Dómino: et in misericórdia altíssimi non commovébitur.
Inveniátur manus tua ómnibus inimícis tuis: déxtera tua invéniat omnes qui te odérunt.
Pones eos ut clíbanum ignis in témpore vultus tui: Dóminus in ira sua conturbábit eos, et devorábit eos ignis.
Fructum eórum de terra perdes: et semen eórum a fíliis hóminum.
Quóniam declinavérunt in te mala: cogitavérunt consília quæ non potuérunt stabilíre.
Quóniam pones eos dorsum: in relíquiis tuis præparábis vultum eórum.
Exaltáre, Dómine, in virtúte tua: cantábimus et psallémus virtútes tuas.
Glória Patri. 
  
Antiphona. Tua est poténtia, tuum regnum, Dómine, tu es super omnes gentes: da pacem, Dómine, in diébus nostris.
 
Kýrie eléison.
Christe eléison.
Kýrie eléison.
 
Pater noster, et hæc omnia sine nota dicuntur, tam a clericis in choro quam a sacerdote cum suis ministris. Deinde dicat sacerdos cum nota. 
℣. Et ne nos indúcas in tentatiónem.
℟. Sed líbera nos a malo. 
℣. Exsúrgat Deus, et dissipéntur inimíci ejus.
℟. Et fúgiant qui odérunt eum a fácie ejus.
℣. Non nobis, Dómine, non nobis.
℟. Sed nómini tuo da glóriam.
℣. Orémus pro afflíctis et captívis.
℟. Líbera, Deus, Israel ex ómnibus tribulatiónibus eórum.
℣. Mitte eis, Dómine, auxílium de sancto.
℟. Et de Sion tuére eos.
℣. Esto nobis, Dómine, turris fortitúdinis.
℟. A fácie inimíci.
℣. Dómine, salvum fac regem.
℟. Et exáudi nos in die qua invocavérimus te.
℣. Dómine, exáudi oratiónem meam.
℟. Et clamor meus ad te véniat.
℣. Dóminus vobíscum.
℟. Et cum spíritu tuo.
Orémus.
  
ORATIO. 
Deus, qui admirábili providéntia cuncta dispónis, te supplíciter exorámus, ut terram, quam Unigénitus Fílius tuus próprio Sánguine consecrávit, de mánibus inimicórum crucis Christi erípiens restítuas cúltui Christiano, vota fidélium ad ejus liberatiónem instántium misericórditer dirigéndo in viam pacis æternæ [Oh Dios, que dispones todas las cosas con admirable providencia, te pedimos suplicantes que restaures al culto Cristiano, quitándolo de las manos de los enemigos de la Cruz de Cristo, la tierra que tu Hijo Unigénito consagró con su propia Sangre, dirigiendo misericordioso las oraciones de los fieles que están presentando para su entrega en el camino de la paz eterna].
  
Rege, quǽsumus, Dómine, fámulum tuum pontíficem nostrum; et, intercedénte beáta Dei genétrice sempérque vírgine María cum ómnibus sanctis tuis, grátiæ tuæ dona in eo multíplica, ut ab ómnibus liberétur offénsis, et temporálibus non destituátur auxíliis, et sempitérnis gáudeat institútis. [Te suplicamos, Señor, que dirijas a tu siervo nuestro pontífice; y por la intecesión de la bienaventurada Madre de Dios y siempre virgen Santa María con todos tus santos, multiplica en él los dones de tu gracia, para que libre de todas las ofensas, no sea destituido de los auxilios temporales, y sea establecido en la alegría sempiterna].
  
Da, quǽsumus, omnípotens Deus, fámulo tuo regi nostro salútem mentis et córporis; ut, bonis opéribus inhæréndo, tuæ semper virtútis mereátur protectióne deféndi. Per eúndem Christum Dóminum nostrum [Concédele te suplicamos, Señor, a tu siervo nuestro rey salud de alma y cuerpo, para que, realizando siempre buenas obras, merezca siempre ser defendido por la protección de tu poder. Por el mismo Jesucristo Nuestro Señor] Amen.
     
Sequatur, Pax Dómini sit semper vobíscum.
  
En ocasión de la predicación de la Cruzada por Eudes de Châteauroux O. Cist., cardenal-obispo de Túsculo (actual Frascati) y Legado Apostólico del Papa Inocencio IV para la Francia, en l Capítulo General de la Abadía del Císter del año 1248 se ordenó que cada día, luego del Pater noster y sus oraciones afines en la Misa conventual, los monjes y sacerdotes oraran postrados por el Papa, el Rey San Luis de Francia «qui signum sanctæ Crucis assúmpsit» (que asumió la señal de la Santa Cruz, esto es, dirigió la Cruzada) y por Tierra Santa, recitando el Salmo 78, el Kýrie eléison, el Pater noster, seguido de:
℣. Et ne nos indúcas in tentatiónem.
℟. Sed líbera nos a malo. 
℣. Exsúrgat Deus et dissipéntur inimíci ejus.
℟. Et fúgiant qui odérunt eum a fácie ejus.
℣. Salvum fac pópulum tuum, Dómine
℟. Et bénedic hæreditátem tuam.
℣. Orémus pro afflíctis et captívis et peregrínis Christiánis.
℟. Líbera eos, Deus, ex ómnibus tribulatiónibus eórum.
℣. Mitte eis, Dómine, auxílium de sancto.
℟. Et de Sion tuére eos.
[In regno vero Franciæ, dicitur:
℣. Dómine, salvum fac regem.
℟. Et exáudi nos in die qua invocavérimus te].
℣. Dómine, exáudi oratiónem meam.
℟. Et clamor meus ad te véniat.
℣. Dóminus vobíscum.
℟. Et cum spíritu tuo.
Orémus.
  
ORATIO
Deus, ómnium fidélium pastor et rector, fámulum tuum, quem pastórem Ecclésiæ tuæ præésse voluísti, propítius réspice; ut ad vitam, una cum grege sibi crédito, pervéniat sempitérnam [Oh Dios, Pastor y gobernador de todos los fieles, mira benignamente por tu siervo, que quisiste presidiese como pastor en tu Iglesia. Concédele, como te rogamos, que de tal suerte edifique a sus súbditos con la palabra y con el ejemplo, que merezca llegar a la eterna vida junto con la grey que le ha sido confiada].
  
Fámulum tuum regem nostrum, quǽsumus, Dómine, tua semper protectióne cus­tódi, ut líbera tibi mente desérviat, et te protegénte a malis ómnibus sit secúrus [Te rogamos, Señor, que guardes siempre con tu protección a tu siervo nuestro rey, para que te sirva con alma libre, y esté seguro con tu protección frente a todos los males].
  
El 30 de Septiembre de 1252, mediante la Bula “Ad liberatiónem Terræ Sanctæ” dirigida por el Papa Inocencio IV a los obispos de Inglaterra, fijó el Clamor haciéndolo consistir del salmo 78 con el Gloria Patri, los responsos y las oraciones Fámulum tuum regem nostrum y Deus, qui admirábili providéntia cuncta dispónis (de la autoría de su antecesor Inocencio III).

No sólo se oraba por la Cruzada durante la Misa. Según registra el padre Charles-Eugène Berseaux en su libro L’Ordre des Chartreux et la Chartreuse de Bosserville, Nancy 1868, los monjes cartujos, en las Laudes del Oficio de la Santísima Virgen, rezan la oración «Deus, qui ad exhibénda nostræ Redemptiónis mystéria terram promissiónis elegisti: líbera eam, quǽsumus, ab instántia paganórum et restítuæ eam cúltui Christiáno, ut gentílium incredulitáte confúsa pópulus Christiánus de tuæ virtútis poténtia gloriétur» [Oh Dios, que elegiste la Tierra de Promisión para exhibir los misterios de nuestra Redención, líbrala, te rogamos, de la presencia de los paganos y restitúyela al culto Cristiano, para que, confundida la infidelidad de los gentiles, el pueblo Cristiano pueda gloriarse del poder de tu fuerza] atribuida a su fundador San Bruno, para que haya siempre nuevas Cruzadas contra los nuevos musulmanes (que son una amenaza latente contra la Cristiandad desde el año 637, cuando Jerusalén fue conquistada por el califa musulmán Ómar ibn al-Jattab).
  
Con la codificación del Misal Romano por San Pío V, esta práctica fue suprimida (aunque igualmente se conserva la Misa contra los Paganos), quedando entre las devociones particulares (ejemplo de ello es que la oración Deus, qui ad exhibénda nostræ Redemptiónis mystéria se conservó en la Letanía de los Santos Patronos de Colonia). Tres siglos después, el Papa Pío IX hizo en 1859 que en las Misas rezadas, acabado el último Evangelio, se dijeran en los Estados Pontificios tres Avemarías y la Salve, seguidas por cuatro oraciones, concediendo 300 días de Indulgencia a cuantos la rezaren o la escucharen decir:
℣. Ave María, grátia plena; Dóminus tecum: benedícta tu in muliéribus, et benedíctus fructus ventris tui Jesus.
℞. Sancta María, Mater Dei, ora pro nobis peccatóribus, nunc et in hora mortis nostræ. Amen.
  
℣. Ave María, grátia plena; Dóminus tecum: benedícta tu in muliéribus, et benedíctus fructus ventris tui Jesus.
℞. Sancta María, Mater Dei, ora pro nobis peccatóribus, nunc et in hora mortis nostræ. Amen.
   
℣. Ave María, gratia plena; Dóminus tecum: benedícta tu in muliéribus, et benedíctus fructus ventris tui Jesus.
℞. Sancta María, Mater Dei, ora pro nobis peccatóribus, nunc et in hora mortis nostræ. Amen.
  
Salve Regína, Mater misericórdiæ, vita, dulcédo, et spes nostra, salve. Ad te clamámus éxsules fílii Evæ. Ad te suspirámus, geméntes et flentes in hac lacrimárum valle. Eja, ergo, Advocáta nostra, illos tuos misericórdes óculos ad nos convérte. Et Jesum, benedíctum fructum ventris tui, nobis post hoc exílium osténde. O clemens, O pia, O dulcis Virgo María. Amen.
℣. Ora pro nobis, Sancta Dei Génitrix.
℞. Ut digni efficiámur promissiónibus Christi.
  
Orémus.
  
ORATIO
(Communis Beatæ Mariæ Viriginis) Concéde nos fámulos tuos, quǽsumus, Dómine Deus, perpétua mentis et córporis sanitáte gaudére, et, gloriósa beátæ Maríæ semper vírginis intercessióne, a præsénti liberári tristítia et ætérna pérfrui lætítia.
 
(Pro remissione peccatorum) Deus, qui nullum réspuis, sed quántumvis peccántibus, per pœniténtiam pia miseratióne placáris, réspice propítius ad preces humilitátis nostrae, et illúmina corda nostra, ut tua valeámus ímplere praecépta.
 
(Pro pace) Deus, a quo sancta desidéria, recta consília et justa sunt ópera: da servis tuis illam, quam mundus dare non potest, pacem; ut et corda nostra mandátis tuis dédita, et hóstium subláta formídine, témpora sint tua protectióne tranquílla.
 
(Pro inimicis) Deus pacis, charitatísque amátor et custos, da ómnibus inimícis nostris pacem, charitatémque veram, et cunctórum eis remissiónem tríbue peccatórum, nosque ab eórum insídiis poténter éripe. Per Christum Dóminum nostrum. Amen.
   
Curiosamente, Mons. Carlos María Colina y Rubio, Obispo de Chiapas (a la sazón desterrado en Ciudad de Guatemala), extendió mediante Carta Pastoral del 2 de Febrero de 1861 esta práctica a todas las iglesias de su diócesis, concediendo por ellas otros 40 días de Indulgencia.
  
Perdidos los Estados Pontificios en 1870, la oración cambió de orientación. León XIII, mediante decreto “Jam Indem ab Anno” de la Sagrada Congregación de Ritos (6 de Enero de 1884), remplazando las cuatro colectas con la oración Deus, refúgium nostrum et virtus, las extendió a toda la Iglesia “a fin de obtener de Dios la ayuda necesaria en tiempos de tanta dificultad y prueba” y ratificó la Indulgencia otorgada por su antecesor. Dos años después remplazó la parte final “quod in præséntibus necessitátibus humíliter pétimus, efficáciter consequámur” de la oración por “quas pro conversióne peccatórum, pro libertáte et exaltatióne sanctæ Matris Ecclésiæ, preces effúndimus, miséricors et benígnus exáudi”, le agregó la oración breve a San Miguel Arcángel, y San Pío X añadió en 1904 el responso Cor Jesu sacratíssimum, Miserére nobis, surgiendo las “Preces Leoninas” (o mejor, dados los antecedentes, Pío-Leoninas), tal y como las conocemos actualmente:
℣. Ave María, grátia plena; Dóminus tecum: benedícta tu in muliéribus, et benedíctus fructus ventris tui Jesus.
℞. Sancta María, Mater Dei, ora pro nobis peccatóribus, nunc et in hora mortis nostræ. Amen.
  
℣. Ave María, grátia plena; Dóminus tecum: benedícta tu in muliéribus, et benedíctus fructus ventris tui Jesus.
℞. Sancta María, Mater Dei, ora pro nobis peccatóribus, nunc et in hora mortis nostræ. Amen.
  
℣. Ave María, gratia plena; Dóminus tecum: benedícta tu in muliéribus, et benedíctus fructus ventris tui Jesus.
℞. Sancta María, Mater Dei, ora pro nobis peccatóribus, nunc et in hora mortis nostræ. Amen.
  
Salve Regína, Mater misericórdiæ, vita, dulcédo, et spes nostra, salve. Ad te clamámus éxsules fílii Evæ. Ad te suspirámus, geméntes et flentes in hac lacrimárum valle. Eja, ergo, Advocáta nostra, illos tuos misericórdes óculos ad nos convérte. Et Jesum, benedíctum fructum ventris tui, nobis post hoc exílium osténde. O clemens, O pia, O dulcis Virgo María. Amen.
℣. Ora pro nobis, Sancta Dei Génitrix.
℞. Ut digni efficiámur promissiónibus Christi.
        
℣. Orémus: Deus, refúgium nostrum et virtus, pópulum ad te clamántem propítius réspice; et intercedénte gloriósa, et immaculáta Virgine Dei Genitríce María, cum beáto Joseph, ejus Sponso, ac beátis Apóstolis tuis Petro et Paulo, et ómnibus Sanctis, quas pro conversióne peccatórum, pro libertáte et exaltatióne sanctæ Matris Ecclésiæ, preces effúndimus, miséricors et benígnus exáudi. Per eúndem Christum Dóminum nostrum. Amen.
 
℞. Sancte Míchaël Archángele, defénde nos in prœ́lio; contra nequítiam et insídias diáboli esto præsídium. Ímperet illi Deus, súpplices deprecámur: tuque, Prínceps milítiæ cœléstis, Sátanam aliósque spíritus malígnos, qui ad perditiónem animárum pervagántur in mundo, divína virtúte in inférnum detrúde. Amen.
  
℣. Cor Jesu sacratíssimum.
℞. Miserére nobis.
℣. Cor Jesu sacratíssimum.
℞. Miserére nobis.
℣. Cor Jesu sacratíssimum.
℞. Miserére nobis.
Luego de la creación del Estado de la Ciudad del Vaticano en 1929, Pío XI ordenó mediante alocución del 30 de Junio de 1930 que, en adelante, se dijeran las preces para pedir que se devolviera a la afligida población de Rusia la tranquilidad y libertad de profesar la fe Católica, intención reiterada por Pío XII el 7 de Julio de 1952 en su carta Sacro Vergénte Anno (con la cual consagró Rusia al Inmaculado Corazón de María).
  
En síntesis, aunque la forma ha cambiado durante siglos, el deber de orar por la Santa Iglesia ha sido una constante. Y en estos tiempos desgraciados en que nos encontramos actualmente, estas oraciones recobran mayor actualidad y vigencia, para que permanezcamos firmes en la Fe como Cuerpo Místico que es la Iglesia Una, Santa, Católica y Apostólica (aunque reducida a su más mínima expresión), y merezcamos un día recibir la corona triunfal de manos del que es nuestra Cabeza y Señor, Jesucristo nuestro Salvador. A Él la gloria y el poder, con el Padre y el Espíritu Santo, por los siglos de los siglos. Amén.
  
JORGE RONDÓN SANTOS
15 de Diciembre de 2019
III Domínica de Adviento. Octava de la Inmaculada Concepción de la Bienaventurada Virgen Santa María. Fiesta de Nuestra Señora de La Puerta de Otuzco (Perú), de San Valeriano de Abbensa, Obispo, Confesor y Mártir; de Santa Cristiana, Virgen y Apóstol de Georgia; de Santa María Crucificada de Rosa, Virgen y Fundadora de las Siervas de la Caridad; del Beato Marino de La Cava, Abad. Ordenación de San Eusebio, Obispo de Vercelli y Confesor.

No hay comentarios:

Publicar un comentario

Preferiblemente, los comentarios (y sus respuestas) deben guardar relación al contenido del artículo. De otro modo, su publicación dependerá de la pertinencia del contenido. La blasfemia está estrictamente prohibida. La administración del blog se reserva el derecho de publicación (sin que necesariamente signifique adhesión a su contenido), y renuncia expresa e irrevocablemente a TODA responsabilidad (civil, penal, administrativa, canónica, etc.) por comentarios que no sean de su autoría.